Informator dla rodziców - zadania domowe w kl. I-III

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 marca 2024 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2024 r., poz. 438):

Odpowiednio zaplanowany proces nauczania–uczenia się zakłada pracę własną uczniów, w tym pracę domową dostosowaną do ich wieku rozwojowego i możliwości. Wspiera nie tylko samodzielne doskonalenie umiejętności, lecz także kreatywność dziecka i jego całościowy rozwój. Proponując zróżnicowane prace domowe, dajemy zatem młodym ludziom do ręki narzędzia pomocne w wyrobieniu prawidłowych nawyków na edukacyjnej ścieżce. To coś więcej niż utrwalenie wiedzy, to wzięcie odpowiedzialności za siebie. Tak pomyślany proces przygotowuje do uczenia się przez całe życie.

1. W ramach oceniania bieżącego z zajęć edukacyjnych w szkole podstawowej:

1) w klasach I–III nauczyciel nie zadaje uczniowi: pisemnych prac domowych, z wyjątkiem ćwiczeń usprawniających motorykę małą, praktyczno-technicznych prac domowych – do wykonania w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych;

2. Ćwiczenia usprawniające motorykę małą, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. a, są obowiązkowe dla ucznia i nauczyciel może ustalić z nich ocenę.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, nauczyciel sprawdza wykonaną przez ucznia pisemną lub praktyczno-techniczną pracę domową i przekazuje mu informację, o której mowa w § 12.

W klasach I–III szkoły podstawowej

· Nauczyciel może zadać pracę domową, która ma na celu usprawnianie motoryki małej ucznia. Takie ćwiczenia są wówczas obowiązkowe dla ucznia.

· Nauczyciel może, ale nie musi ustalić oceny za pracę domową mającą na celu usprawnianie motoryki małej.

· Nauczyciel nie może zadać innej pracy domowej pisemnej.

· Nauczyciel nie może zadać pracy domowej praktyczno-technicznej do wykonania w czasie wolnym.

· Prace pisemne i praktyczno-techniczne, z których jest ustalana ocena, powinny być wykonywane w czasie zajęć szkolnych i pod nadzorem nauczyciela.

Termin „praca domowa” nie został zdefiniowany w rozporządzeniu. Przyjmujemy więc, że praca domowa to zadania, które uczeń wykonuje po zakończeniu zajęć dydaktycznych, najczęściej w domu, z zachowaniem własnego tempa, metod i czasu realizacji.

W uzasadnieniu do rozporządzenia wskazano, że:

1. Proponowane zmiany nie oznaczają zniesienia obowiązku uczenia się w domu, tj. czytania lektur, przyswojenia określonych treści, słówek itp.

2. Zmiany te mają na celu jedynie ograniczenie zadawania pisemnych i praktyczno-technicznych prac domowych.

Dopuszcza się również ustalenie oceny zadania wykonanego przez ucznia, co powinno zwiększyć motywację do podejmowania wysiłku. Stąd ważne jest, by uczeń otrzymywał informację, która pomoże mu zrozumieć, co zrobił dobrze, a nad czym i jak warto jeszcze pracować. Same prace domowe mogą przyczynić się również do budowania systematyczności i nawyku uczenia się.

Ćwiczenia motoryki małej nie muszą ograniczać się do prac zadawanych przez nauczyciela. Można wykorzystywać w tym celu wszelkie ćwiczenia dłoni i palców (np. wydzieranki, lepienie z plasteliny, malowanie na dużych powierzchniach), zabawy (np. budowanie z klocków, nawlekanie koralików) lub codzienne czynności, jak zapinanie guzików czy zagniatanie ciasta. Koncentracja w pracach domowych na motoryce małej nie wyklucza współpracy z rodzicami w rozwijaniu innych sfer u dziecka, m.in. motoryki dużej – właściwa postawa i siła mięśni również mają wpływ na czynność pisania. Zainteresowanie czytaniem i umiejętność rozumienia tekstu wspomaga także wspólne czytanie książek i rozmowy z dzieckiem na ich temat.

Postawienie akcentu na samodzielną naukę nie oznacza całkowitego braku prac domowych. Powinna służyć rozwijaniu osobowości ucznia, jego zdolności poznawczych, odpowiedzialności, samodzielności i kreatywności oraz kształtowaniu postawy proaktywnej przygotowującej do całożyciowego uczenia się.

Ocenianie uczniów

W przypadku klas I–III rozporządzenie mówi jedynie o tym, że nauczyciel może ustalić ocenę za wykonaną pracę domową. Warto jednak zwrócić uwagę, że ustawa z dnia 7 września 1991 r. O systemie oświaty (Dz.U. z 1991 r. nr 95, poz. 425) wskazuje na to, jakie funkcje ocena powinna spełniać:

· informacyjną – dla ucznia, rodziców i nauczyciela: przez dostarczenie informacji o poziomie osiągnięć edukacyjnych i postępach dziecka, a także jego szczególnych uzdolnieniach;

· wspierającą – dla ucznia: przez udzielanie mu pomocy w nauce dzięki informacji, co zrobił dobrze i jak w związku z tym powinien się dalej uczyć;

· rozwojową – dla ucznia: przez udzielanie wskazówek do samodzielnego planowania własnego rozwoju; dla nauczyciela: przez zdobyte informacje o uczniu, które umożliwiają doskonalenie organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej;

· motywującą – dla ucznia: przez zachęcanie go do dalszych postępów w nauce i zachowaniu.

Różne formy prac i ćwiczeń po lekcjach są formą kontynuacji nauki i stanowią ważny aspekt uczenia się samodzielności, odpowiedzialności i systematyczności. Rolą rodzica jest wspieranie, motywowanie i stwarzanie odpowiednich warunków do tego, by dziecko podejmowało wysiłek wykonywania różnych zadań i ćwiczenia różnych umiejętności.

W klasach młodszych szkoły podstawowej rola rodziców powinna polegać przede wszystkim na zorganizowaniu dziecku przestrzeni do wykonania pracy (domowej lub innej) i wspólnym ustaleniu, kiedy zostanie ono zrobione.

Ważne jest okazywanie dziecku wsparcia emocjonalnego oraz wyrażanie szczerego zainteresowania tym, czego się uczy.

Młodszy wiek szkolny jest czasem ogromnego rozwoju poznawczego oraz ciekawości świata. Warto to wykorzystać, wzmacniając postawę naturalnej aktywności dziecka i organizując wspólne wyjścia do muzeów, kina, teatru, centrów edukacyjnych, a także parków czy lasu.

Rodzice odgrywają też ogromną rolę w organizowaniu niezamierzonych sytuacji edukacyjnych. Nauka wiązania sznurówek jest znakomitym przykładem zdobywania umiejętności, która przyda się w szkole, a jednocześnie pozwala wspierać wytrwałość i samodzielność dziecka. Każda czynność wykonywana samodzielnie w domu ma pozytywny wpływ na efekty osiągane w szkole, ponieważ to rodzic wzmacnia wiele umiejętności dziecka, w tym te osobiste i społeczne, a także związane z krytycznym myśleniem czy rozwiązywaniem problemów.

Rodzic ma ogromną rolę we wspieraniu umiejętności ruchowych dzieci: jazda na rowerze, skoki na skakance, zabawy wspinaczkowe, biegowe itp., budują sprawczość, samodzielność i gotowość do podejmowania wysiłku nie tylko fizycznego.

W pracy nad wytrwałością, samodzielnością oraz przeżywaniem emocji rodzic może sięgać po gry wymagające współpracy, podejmowania decyzji i doskonalenia sprawności liczenia. Nauka przez zabawę w młodszym wieku szkolnym jest niezwykle efektywna.

Brak prac domowych w klasach I–III (poza zadaniami ćwiczącymi motorykę małą) nie wyklucza, więc rodzica, który nadal może z zaangażowaniem pomagać dziecku w nauce, w pogłębieniu tematu czy wspólnym poszukiwaniu odpowiedzi na nurtujące pytania.

Nie wyklucza to też współpracy z rodzicami w obszarze rozwijania innych sfer u dziecka, m.in. motoryki dużej z uwagi na fakt, że właściwa postawa i siła mięśni mają wpływ na czynność pisania.

Ograniczony czas lekcji często nie pozwala jednak na cierpliwe i wytrwałe wykonanie zadania przez ucznia, który napotyka trudności. Dlatego w klasach młodszych uczeniu się sprzyja praca w modelu blokowym, bez podziału na jednostki lekcyjne. Naukę w szkole przede wszystkim planuje nauczyciel, który zazwyczaj decyduje o celach uczenia się. To on przygotowuje zadania edukacyjne, ustala poszczególne kroki, by te zadania wykonać, układa strategie dla ucznia, monitoruje postępy i ocenia rezultaty.

W przypadku rodzica ważne jest też wsparcie emocjonalne poparte szczerym zainteresowaniem tym, czego dziecko (także to starsze) się uczy. Kontakt rodzica z nauczycielem pomaga mu przygotować zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów i zrealizować podstawę programową dla I etapu edukacyjnego.

Oprócz tego, że praca domowa umożliwia pogłębianie i utrwalanie materiału, jej istotnym aspektem jest również przygotowanie uczniów do samodzielnego stosowania tej wiedzy w różnorodnych sytuacjach życiowych.

Zadania wykonywane w domu powinny być kontynuacją tematów poruszanych na lekcji, zgodne z jej celem lub celami, a także służyć zrozumieniu materiału i utrwaleniu wiedzy.

Celem pracy domowej nie jest wyłącznie pogłębienie, utrwalenie czy rozszerzenie wiedzy, ale także wdrażanie ucznia do samodzielnego posługiwania się nią w różnych sytuacjach (Okoń, 2007).